Klor Nedir.?
Boğucu kokulu, yeşilimsi sarı renkli gazdır. Periyodik çizelgenin 17. grubunda öbür halojenlerle birlikte yer alan klorun simgesi Cl, atom sayısı 17, atom ağırlığı 35,453′tür. Havadan yaklaşık 2,5 kat ağırdır; suda az çözünür (bir litre suda 2-3 litre klor); “Klor suyu” adı verilen bu çözelti, altını bile etkileyecek güçte bir [yükseltgeyici]dir.
-34 °C sıcaklığa kadar soğutulduğu ya da sıkıştırıldığı zaman kolayca sıvılaşan klor, flor, brom, iyot ve astatla halojenler grubunu oluşturur; halojenlerin son yörüngelerinde yedi elektron vardır ve öbür maddelerden sekizinci bir elektron alma eğilimi gösterirler.
Mangandioksit, sodyum klorür ve sülfürik asitin tepkimeye girmesi sonucu klor açığa çıkar ve bu tepkime laboratuvarda klor elde etmek için kullanılabilir. Sanayi de ise klor, mutfak tuzunun (sodyum klorür) elektrolizi yoluyla üretilir ve yan ürün olarak hidrojen gazı ve sodyum hidroksit açığa çıkar.
Klor, aşağı yukarı bütün metalleri etkiler. İnce bir demir çubuk ısıtılıp, içinde az miktarda su olan bir klor tüpüne daldırıldığında, akkor hale gelerek, kahverengi demir klorür dumanları yayar. Tepkime sırasında sıcaklık aşırı yükseldiğinden, demir eriyerek akar; ama tüpün dibindeki su, erimiş demirin cama değerek kırmasını önler. Bakır, alüminyum, kalay, kurşun ve gümüş de klorla tepkimeye girer. Bir klor tüpüne bir miktar cıva dökülürse, hemen cıva klorür oluşarak billurlaşır ve tüp çeperine yapışır. Altın ve platine sıcakta klor gazı, soğuktaysa klor suyu etki ederek, çözünmelerine yol açar.
Klor, ametallerle de etkileşir. Sözgelimi, beyaz fosfor klora
dokunduğunda erimeye başlar ve tutuşarak beyaz renkte fosfor klorür
dumanları verir. Kırmızı fosforsa, klorla sıcakta tepkimeye girer.
Hidrojen ve klor karışımı güneşe tutulursa, patlayarak hidroklorik aside
dönüşür. Klor, kükürt iyot ve broma etki edebilir; ama bütün
ametallerle, sözgelimi karbonla etkileşmez. Bu yüzden karbon, sodyum
klorürün hidrolizinde anot olarak kullanılır.
Üretimi ve Kullanımı
Klor sanayide çoğunlukla doymuş tuz çözeltisinin elektrolizi yoluyla
üretilir. Kimi zaman da erimiş sodyum klorürden elde edilir. Klor ve
bileşikleri kâğıt ve dokuma sanayinde ağartma işlemlerinde ve kent içme
sularının dezenfekte edilmesinde kullanılır. Ayrıca evlerde kullanılan
ağartıcıların, mikrop öldürücülerin, çok sayıda organik ve inorganik
maddelerin üretilmesinde yararlanılır. Klorlu eriticilerden, plastik
maddelerin, eiastomerlerin (yapay kauçuk) üretiminde yararlanılır.
Doğada klor
Doğada klor serbest halde bulunmaz ama bol miktarda HCI içeren
volkanik gazlarda serbest klora rastlanmıştır. Klorür iyonu Hazar
denizi, Lut gölü, Utahdaki Büyük tuz gölü gibi iç denizlerin ve okyanus
sularının başlıca eksi yüklü iyonudur. Ayrıca örneğin sodyumla birleşmiş
halde halit (kayatuzu) biçimde evaporit minerallerinde yer alır. Klor
üstün yapılı hayvanların vücut sıvılarında iyon halde, mide sindirim
sıvılarında ise hidroklorik asit yer alır.
Etkileri
Klor, ilk defa I. Dünya Savaşı’nda Almanya tarafından kullanılmıştır. Berlinde açılan bir kimya enstütüsünde üretilmiştir. Klor, gözü ve ciğerleri tahriş eder, solunum güçlüğüne, boğazda daralmaya ve akciğer ödemine sebep olur. Litre başına 2,5 miligram klor içeren hava birkaç dakika solunursa ölüme neden olabilir.